|
Onder de titel: A heart in flames biedt Colin de la Motte - Sherman een zeer informatieve biografie over Szymanowski (1882 - 1937) te lezen via de website http://www.oliari.com/storia/szymanowsky.html. Hierin wordt ook ingegaan op zijn homoseksualiteit, die zowel in zijn muziekteksten, gedichten als in zijn privéleven een rol speelt.
Ook wikipedia gaat in op zowel de muziek als Szymanowski’s homosekuele geaardheid en zijn verloren roman Efebos http://en.wikipedia.org/wiki/Efebos.
Szymanowski had in 1919 een verhouding met Boris Kochno die toen nog 15 jaar oud was. Deze Kochno zou later als dichter, danser en librettist 8 jaar een verhouding krijgen met Sergei Diaghilev. De animositeit tussen Szymanowski en Diaghilev heeft een vaste samenwerking tussen deze twee waarschijnlijk in de weg gestaan.
http://www.culture.pl/en/culture/artykuly/os_szymanowski_karol citeert Simon Rattle uitvoerig in relatie tot zijn opnamen van het Stabat Mater en de derde Symfonie. Rattle voegt toe : “Yet I believe that it is Szymanowski’s later works, when he addresses the Polish heritage, reaches down to the Slavonic roots, makes a sort of reference to Musorgski, is even more valuable for our culture at present. At the end of the twentieth century the rest of the world should discover what you have always known: that Szymanowski is one of the greatest composers of this century”.
http://members.lycos.co.uk/szymanowski/ biedt zowaar Op.50 nr. 13 volledig op het internet als mp3 prachtig gespeeld door door Matthew Bengston. Bovendien een aantal mooie plaatjes en informatie over Szymanowski.
http://members.lycos.co.uk/szymanowski/ brengt de surfer via een link naar fantastische fotogalery (direct http://buwcd.buw.uw.edu.pl/digitalizacja/Cd/A/autorzy.htm) waar niet alleen het gehele familieleven van Szymanowski maar tevens foto’s van Villa Atma in Zakopane, zijn geboortestad in Oekraïne, uitvoeringsfoto’s van Harnasie en Koning Roger en zelfs gespaarde ansichtkaarten te zien zijn. Wat is het internet toch heerlijk! Dat ik in Zakopane voor een gesloten Szymanowski heb gestaan en nu zoveel publiek op het internet staat!
http://members.lycos.co.uk/szymanowski/ biedt tevens een nieuwsgroep over Szymanowski.
Op http://en.wikiquote.org/wiki/Karol_Szymanowski staan de vier gedichten die Szymanowki schreef voor Boris Kochno in het Frans en met Engelse vertaling.
Mazurka's
Volgens Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Mazurka of http://nl.wikipedia.org/wiki/Mazurka is de Mazurka een van origine Poolse volksdans in drietelsmaat met een accent op de laatste tel. http://www.usc.edu/dept/polish_music/dance/mazur.html is meer genuanceerd en beter gedocumenteerd. Onregelmatige sterke accenten op de tweede en derde tel zijn kenmerkend. De Mazur is een Slavische dans uit Mazurië (een landstreek in het noord-oosten van Polen).
Mazourka of Mazurka betekent feitelijk vrouwen uit Mazurië, dus het suggereert dat het vroeger een vrouwendans was. Maar dat slaat wellicht alleen op één van de socio-culturele stijlen.
http://www.streetswing.com/histmain/z3mazrka.htm biedt een dansarchief met een gedocumenteerde toelichting van de mazurka dans. Het werd in de Poolse gouden eeuw (16e eeuw) de nationale poolse dans. Oorspronkelijk werd het de Holubjec of Holupca genoemd naar de metalen hakken waarmee tijdens het dansen werd gestampt. De Oberek, Polska en Kujawiak zijn verwant.
De Mazurka werd ook populair in Rusland en ging vroeg in de 19e eeuw met soldaten mee naar Engeland en Frankrijk.
Een poolse dansgroep met de naam Mazurka heeft prachtige foto’s op de site staan (zie Mazurka.jpg) http://www.mazurka.pl/home/
De Mazurka heet een geinterpreteerde dans te zijn, dat wil zeggen, dat de basisstappen vaststaan, maar dat de dansers inproviseren. Op Streetswing.com (Sonny Watson ?):
“The “Melancholy” Mazourka is said to be the most beautiful dance of all time when executed correctly and was hailed as the “Queen of Social Dances.” It seems to express sentiments of sweetness and tenderness. It is full of elegance--of an indolent elegance; it is not a vulgar dance; its slowness has something aristocratic about it, even a little haughtiness.”
Volgens dezelfde dans-website zijn er in de loop der tijd vele variaties op de Mazurka stijl ontstaan, soms origineel, en soms als vermenging met andere dansstijlen zoals wals, polonaise enz.
PS: Ook de beschrijving van de Wals op http://www.streetswing.com/histmain/z3waltz.htm is zeer de moeite waard. De relatie tussen de oude wals en o.a. de mazurka worden hier genoemd.
Naast de Poolse volksmuziek waren uiteraard de Mazurka’s en andere pianowerken van Frederik Chopin een voorbeeld voor Szymanowski.
Chopin schreef 51 mazurka’s verdeeld over 13 opus nummers (3 postuum).
In de indrukwekkende reeks van Chopin is een veelheid aan muziek te vinden die ook een scala aan verschillende tempi en karakter vertonen. Ook de typerend geachte accenten op de derde tel zijn bij Chopin lang niet altijd aanwezig. Zoals bij de beroemde langzame Mazurka Op.17 Nr.4 in A mineur.
Het klinkt aannemelijk dat voor Chopin de Mazurka al primair de nationale Poolse dans was en niet zozeer de originele poolse stijldans Mazurka.
Ook Tsjaikowsky, Cui, Délibes, Debussy, Grieg, Glazunow en anderen hebben Mazurka’s geschreven.
Ook http://www.usc.edu/dept/polish_music/dance/mazur.html biedt informatie over de historie van de Mazurka. Hier wordt gesproken over kenmerkende mazurka ritmes die niet alleen in dansen maar ook in liederen en andere niet specifiek dans-muzieken werden gebruikt:
“Oskar Kolberg stated in the first volume of his monumental folklore collection, Piesni ludu polskiego (Songs of the Polish people 1857), that kujawiak, i.e. obertas, is the most popular dance in the whole country. In his later writings, Kolberg distinguishes between these dances differing in tempo, with the mazur occupying the middle ground between the slow, lyrical kujawiak and the furiously fast-paced oberek. Moreover, he describes a performance practice of dancing a set of three dances, a chodzony (walking dance, folk version of the polonaise), followed by a kujawiak, and a mazur or an obertas (oberek).”
Interessant is hierbij de link naar Szymanowski’s muziek met de vraag of de vele tempowisselingen in zijn Mazurka’s aan te wijzen zijn als de sequenties van dansen die hij in de Tatra regio gehoord en gezien kan hebben.
Deze site haalt ook de New Groves Dictionary of Music and Musicians aan: “the mazurkas that remained unaltered by influences of urban music seem to have no definite ending, as the repeats are made ad libitum, or their concluding bar finishes on the dominant on the third beat, without accent leaving the impression of disappearance into the air”
Dat kenmerk zien we ook bij vele van Szymanowski’s mazurka’s terug. Er zijn er maar een paar die een energiek slot kennen. In de meeste mazurka’s sterft de muziek inderdaad weg.
Een ander interessant citaat van dezelfde website:
“As an ‘exhibition’ dance it is regarded as the “most exciting and intricate of the five national dances of Poland” (Ada Dziewanowska: Polish Folk Dances and Songs, p. 509). Dziewanowska described the mazur as filled with contrasts: “it combines the fiery spirit with pride and elegance, vivacity with lyricism, dignity with joy, and boldness with gallantry.”
In dezelfde bron legt Maja Trochimczyk uit:
“In Polish folk music the basic pattern is derived from 8-, 7- or 6- syllable verses of the mazur folk song; the strophes are structured regularly and consist of four verses set in eight measures of the music. (The pattern of eight measures in three-eighths meter is reproduced on the left, with the beginning of the next system marked at the left, in the third line).”
Hier zien we dus ook de directe verbinding tussen lied en dans, dus tussen vocale muziek met primair door zang en tekst georganiseerde structuur, en de dans met door passen gedicteerde tempo, accenten en structuur.
Zelfs over het tempo bericht Trochimczyk in detail:
“The tempi vary greatly between the various types of the dance, and also geographically (the dances are faster in southern Poland than in the northern part of the country). The oberek or obertas is usually the fastest, with MM=160-180; while the regular mazur is performed in the tempo range of MM = 120-40 (the kujawiak is still slower).
Wetenswaardig is verder dat de eerste Mazurka’s op een Dudy, een soort doedelzak werden begeleid. Later werden die vaak vervangen door viool, grote trom, klarinet en accordion. Vaak speelden violisten eigen variaties en versieringen op dezelfde melodie.
Mazurka’s gebruiken vaak modale toonladders, vooral de Lydische met verhoogde kwart is typerend. De eerste 6 tonen van deze modus zijn wel met de “Poolse modus” aangeduid.
In het Polish music journal, 1998 dat grotendeels online beschikbaar is staat op http://www.usc.edu/dept/polish_music/PMJ/issue/1.1.98/gorale.html een artikel gewijd aan de etnomusicologische studie van de ‘authentieke volksmuziek’ uit de Tatra regio. Het artikel geeft een zeer interessant beeld over hoe musicologen, etnomusicologen aankijken tegen de cultuur van de ‘Gorals’ ofwel bergbewoners uit de Tatra.
“Tourism encouraged by romantic ethnographic and popular representations of Podhale have conspired to transform the region into the largest tourist resort destination in Poland. If ever truly isolated, Podhale is no longer, and the very ethnographers who praised Podhale’s isolation and cultural purity are implicated in the dissolution of this very isolation.”
Dat was in ieder geval ook mijn eerste indruk toen ik op bezoek kwam in Zakopane.
In technisch detail is relevant, dat Timonthy J. Cooley melding maakt van een double lead viool stijl waarin twee violen samen improviseren, evenals een double lead zang stijl, waarin twee zangers samenzingen.
“In my conversation with Krzysztof, he protested saying that his grandfather played with two lead violinists as early as 1925. Górale sing in two parts, Krzysztof explained, it is only natural that they play in two parts”
http://www.usc.edu/dept/polish_music/PMJ/issue/2.1.99/tuchowski.html Andrzej Tuchowski citeert Szymanowski als hij Chopin noemt: a “musical futurist of the romantic epoch”(1923).
In http://www.usc.edu/dept/polish_music/PMJ/issue/3.1.00/witkowska.html beschrijft Elzbieta Witkowska-Zaremba de stijl in Chopins Mazurka’s tot in diepste musicologische details.
In http://www.usc.edu/dept/polish_music/PMJ/issue/5.2.02/polandlabunski.html wordt Szymanowski geciteerd in een tekst uit 1944.
“To us Polish musicians, Chopin is a real and everlasting force, a power that exercises a direct and spontaneous influence on the evolution of Polish music. In all our musical past, it is the work of Chopin that is of incontestable Polish style, in the deepest and noblest meaning of the word. To us Chopin is the symbol of what is genuinely great in Polish music, yet more than that, he is our Master who by his wonderful art solved the essential problem of every great artist-how to attain in one’s own work the perfect expression of profound and universal human dignity, without the sacrifice of individual traits or national originality.”
Hoewel geadresseerd aan Chopin, zeggen deze woorden wellicht evenveel over Szymanowski zelf.
Marien Abspoel 25 Juli 2006
See also:
|