voordelige staatslening voor wie? | Afdrukken |
zaterdag, 29 oktober 2011 10:08

Vandaag, zaterdag 29 oktober lees ik in de Volkskrant op de voorpagina een bericht: Italië zakt voor de eerste grote test. Toelichting: Italië moet een recordrente van zes procent betalen over nieuw afgesloten staatsleningen. Natuurlijk is dat nieuws, teleurstellend nieuws voor diegenen die willen dat de crisis rond staatsschulden snel over is. Bij het genoemde artikel in de Volkskrant staan twee commentaren. De eerste is blijkbaar van de verslaggever Persson: "De recordrente laat zien dat kapitaalverstrekkers vinden dat ze, ondanks de verhoging van het Europese noodfonds, steeds meer risico lopen als ze geld lenen aan Italië." Het tweede commentaar is van een geciteerde hoogleraar financiële markten, Marina Brogi van een universiteit in Rome: "Ik denk dat de markten toch zenuwachtig zijn geworden van de reactie van de vakbonden."

De kernwoorden die in de commentaren telkens vallen zijn 'vertrouwen' en 'geloofwaardigheid'. Berlusconi is niet geloofwaardig. Markten zijn 'zenuwachtig'. Ik wordt langzamerhand misselijk van al dat vertrouwen.

Wat in dit hele verhaal ontbreekt is een kritische analyse van doelstellingen van kapitaalverstrekkers in deze crisis. Alsof die kapitaalverstrekkers op zoek zijn naar vertrouwen en geloofwaardigheid. Die kapitaalverstrekkers zijn op zoek naar optimale winst tegen minste risico's. Alsof kapitaalverstrekkers staan te popelen om bij goed nieuws geld te verstrekken aan Italië tegen een lagere rente. Natuurlijk niet!

Die kapitaalverstrekkers willen uiteraard een lening afsluiten tegen een zo hoog mogelijke rente. Alleen wanneer (door het allom tegenwoordige vertrouwen) het aanbod aan leningen zo hoog is dat Italië de laagste lening voor het uitzoeken heeft dan zou de rente dalen. Maar alle kapitaalverstrekkers in de wereld weten dat er momenteel veel partijen zijn die geld nodig hebben. Dus er is schaarste, dus kan je een groot stuk van de taart: hoge rente binnenhalen.

Naast dit marktvoordeel is het ook zinvol om met enige argwaan te kijken naar de media-aandacht voor vertrouwen en geloofwaardigheid. Als alle partijen daarin op neutrale of evenwichtige manier tot de media zouden doordringen, dan kan je in de Volkskrant of andere kranten een evenwichtig beeld verwachten van dat vertrouwen. Maar een wantrouwend gedachtenexperiment leert, dat er veel partijen zijn die kapitaal verstrekken of speculeren op schommelingen in die financiele markt, die voordeel behalen bij een teruglopen of tekortschieten van dat vertrouwen en geloofwaardigheid. En het winnen van vertrouwen of geloofwaardigheid is nu eenmaal een veel grotere opgave dan het insinueren op wantrouwen en misplaatst geloof. Als zenuwachtigheid geld oplevert, ja dan wil iedereen wel zenuwachtig worden. Daarom verwacht ik dat kapitaalverstrekkers en hun lobby een rolletje meespelen in het uitvergroten van de vertrouwenscrisis in de media. De franse socioloog en filosoof Baudrillard noemt dat 'simulatie': Het gaat er niet om of het waar is. Als je weet dat deze manipulatie in de media voordeel oplevert, dan weet je hoe de hazen lopen. 'Daar kan je op vertrouwen'.

Je kunt de redenering dus beter omdraaien: Door het crisisakkoord is het vertrouwen van kapitaalverstrekkers verhoogd dat een lening aan Italië geen risico's oplevert omdat Europa toch bijspringt. Afschrijvingen op deze lening zijn niet te verwachten. Dat is anders bij Griekenland. Je weet als kapitaalverstrekker, dat de kans groot is dat je binnenkort 50% van je lening moet inleveren. Daar kan je geen rente op berekenen. Maar Italië is aantrekkelijk. Dus kapitaalverstrekkers ruiken hun kans. En ze weten dat niemand staat te springen om tegen lage rente te lenen. Dus kunnen ze nu hun slag slaan.

Inspelen op vertrouwen maakt Europa speelbal van speculanten. Als niet vertrouwen maar betaalbare staatsschuld het doel is, dan moet je regels bedenken die daar voldoende waarborg voor bieden. Desnoods pijnlijke afspraken, zoals het afwaarderen van de oude Italiaanse schulden of het opschorten van uitbetaling. Alleen wanneer kapitaalverstrekkers ontdekken dat ze niet op een andere manier meer geld kunnen verdienen, zullen ze leningen tegen lagere rente aanbieden.

Ik ben geen financieel analyst, dus let niet teveel op mijn suggesties voor oplossingen. Het valt mij vooral op dat de Volkskrant in zijn berichtgeving deze dubbelzinnigheid niet benoemd.