Ralph Vaughan Williams: The Wasps | Afdrukken |
vrijdag, 22 november 2013 19:49

De Ouverture The Wasps laat zich beluisteren als een impressionistische opening met gezoem van insecten gevolgd door een energieke, vrolijke mars, en een romantische volksmelodie, heerlijk om bij te zwijmelen. En waarom ook niet! Een ontspannen voorbereiding op een spannend concert.
Voor luisteraars op wie deze muziek te populair, te filmisch of over-sentimenteel overkomt is het wetenswaardig dat de muziek afkomstig is uit een toneelproductie van The Wasps (in 1909), naar de komedie De Wespen, die Aristophanes 422 jaar voor Christus schreef. Aristophanes benutte alle mogelijkheden van de Griekse komedie om de Griekse samenleving scherp op de hak te nemen. En die kritiek heeft sindsdien niet aan scherpte ingeboet.
De Wespen, dat zijn een groep veteranen in Athene, die niets beter weten te doen, dan als jurylid iedereen te veroordelen die ze maar voor de voeten komt. En ze laten zich daarvoor ook nog betalen. De angel van de wesp, dat is de griffel waarmee zij het vonnis tekenen. Vrijspraak is geen optie! Het gezoem in de ouverture kondigt deze kolonne aan, en het onschuldige levendige marsje begeleidt het strijdlied waarmee deze wespen zich opmaken voor de volgende ‘klus’.
De hoofdpersoon, Procleon, wordt echter tegengewerkt door zijn zoon, Anticleon, door Procleon consequent aangesproken als ‘Sandra’, ‘Mietje’ zou je in goed Nederlands zeggen. Deze hangt niet zozeer de vredelievende held uit; hij maakt zich vooral zorgen over de indruk die hij maakt op anderen, en de beleefdheden die daarbij horen.
Anticleon heeft zijn vader opgesloten in zijn eigen huis om het beschamende optreden te blokkeren. Als Procleon zich beklaagt bij de veteranen, wordt een oplossing gevonden voor zijn jury-verslaving door dan maar de hond te berechten, die zojuist kaas heeft gestolen uit de keuken.
De uiterlijke schijn, window-dressing en het beklag over slechte manieren van de veteranen wordt bezongen in de sentimentele melodie van de ouverture. Vaughan Williams legt zo een dubbele bodem in zijn theatermuziek. Hierin herkennen we de typische Engelse combinatie van nostalgie en zelf-relativerende ironie. Fawlty Towers avant-la-lettre.
Die sfeer spreekt ook uit het slot van het toneelstuk, waarin het koor de betekenis van deze voorstelling toelicht:
though my fol-de-rol / May have no moral, / There never was a more uproarious / Exit for the chorus!
hoewel achter mijn fal-de-ra geen moraal schuilt, was er nooit een meer geruchtmakende aftocht voor het koor!
Daar kan je een voorstelling mee beginnen!

Marien Abspoel, Concerten De Philharmonie December 2013

Bronnen:

Aristophanes: http://nl.wikipedia.org/wiki/Aristophanes_(blijspeldichter)
Complete toneelmuziek met declamatie: http://www.youtube.com/watch?v=x5NOi0mvgGo
De tekst van Aristophanes in adaptatie van David Pountney is waarschijnlijk speciaal voor de nieuwe opname uit 2006 samengesteld: https://sites.google.com/site/musicanthtext/wasps
En voor classici die de letterlijke vertaling van Aristophanes’ komedie willen lezen: http://classics.mit.edu/Aristophanes/wasps.html